Oszustwo na wnuczka. Jak popularny europejski schemat wyłudzeń dotarł do brzegów Ameryki
W dniu 4 marca 2025 roku amerykańskie władze postawiły zarzuty 25 obywatelom Kanady w związku z wyrafinowanym oszustwem zwanym „grandparent scam”, które doprowadziło do wyłudzenia ponad 21 milionów dolarów od starszych Amerykanów. Ten rodzaj oszustwa, mający głębokie korzenie w Europie, zadomowił się obecnie w Ameryce Północnej, tworząc transatlantyckie przedsięwzięcie przestępcze, które żeruje na bezbronnych seniorach.
Jak działa oszustwo na wnuczka?
Oszustwo na wnuczka opiera się na prostej, lecz druzgocąco skutecznej formule. Oszuści dzwonią do starszych osób, podając się za wnuki lub innych krewnych w tarapatach. Twierdzą, że zostali aresztowani po wypadku samochodowym i pilnie potrzebują pieniędzy na kaucję. Inni wspólnicy podszywają się pod prawników reprezentujących rzekomego krewnego.
Szczególnie podstępna jest manipulacja psychologiczna stosowana przez oszustów:
- Ofiarom mówi się, że obowiązuje „sądowy nakaz milczenia” (gag order), który uniemożliwia im omówienie sytuacji z kimkolwiek innym
- Oszuści wywołują poczucie pilności i niepokoju emocjonalnego poprzez powtarzające się, natarczywe telefony
- Stosują manipulację emocjonalną, w tym płacz lub błaganie
- Ofiary są instruowane, aby przekazać gotówkę osobie, która odwiedza ich dom, podając się za poręczyciela kaucji (bail officer).
Według aktu oskarżenia ujawnionego 4 marca, operacja była prowadzona z centrów telefonicznych w Montrealu i jego okolicach w prowincji Quebec. Gdy kanadyjskie organy ścigania przeprowadziły nalot na te centra w czerwcu 2024 roku, zastały wielu podejrzanych aktywnie wykonujących połączenia do starszych ofiar w Wirginii, w Stanach Zjednoczonych, co spowodowało wszczęcie śledztwa także w tym kraju.
Skala operacji
- Rozmiar tego przestępczego przedsięwzięcia jest zatrważający:
- Ponad 21 milionów dolarów skradzionych starszym Amerykanom
- Ofiary w 45 stanach USA
- Zarzuty postawiono 25 obywatelom Kanady, z czego 23 już aresztowano
- 9 dodatkowych osób wcześniej oskarżonych w związku z tym procederem
- Centra telefoniczne działały od lata 2021 do czerwca 2024 roku.
Pięciu oskarżonych rzekomo zarządzało centrami telefonicznymi i stawia się im dodatkowe zarzuty prania pieniędzy. W przypadku skazania grozi im do 40 lat więzienia, podczas gdy pozostałym oskarżonym grozi do 20 lat.
Europejskie korzenie
Metoda „grandparent scam” nie powstała w Ameryce Północnej. Jest to dobrze udokumentowany problem w Europie od wielu lat, szczególnie w krajach takich jak Polska, gdzie znany jest jako „metoda na wnuczka”. Polska policja ostrzega obywateli przed tym oszustwem od ponad dekady.
Europejska wersja opiera się na tym samym fundamentalnym podejściu – stworzeniu fałszywej sytuacji awaryjnej z udziałem członka rodziny – ale ewoluowała z czasem. W Polsce oszuści często twierdzą, że krewny miał wypadek samochodowy i potrzebuje pieniędzy na rachunki medyczne lub na odszkodowanie dla poszkodowanych.
Europejskie władze zaobserwowały, że te grupy przestępcze są wysoce zorganizowane, z wyspecjalizowanymi rolami dla dzwoniących, osób odbierających pieniądze i osób zajmujących się praniem pieniędzy. Sieci często działały w wielu krajach, co utrudniało wysiłki organów ścigania.
Ewolucja transgraniczna
Migracja tego oszustwa z Europy do Ameryki Północnej pokazuje, jak schematy oszustw ewoluują i przekraczają granice w naszym zglobalizowanym świecie. Kilka czynników przyczyniło się do tego międzynarodowego rozprzestrzeniania:
- Duże społeczności diaspory: Powiązania między europejskimi i północnoamerykańskimi sieciami przestępczymi ułatwiają transfer wiedzy
- Udowodniona skuteczność: Taktyki psychologiczne działają niezależnie od różnic kulturowych
- Technologia: Telefonia VoIP czyni operacje międzynarodowe łatwymi i niedrogimi
- Innowacje w praniu pieniędzy: Amerykański akt oskarżenia zauważa, że niektóre transakcje obejmowały kryptowaluty, dodając nowoczesny akcent.
Sygnały ostrzegawcze i zapobieganie
Organy ścigania po obu stronach Atlantyku podkreślają podobne sygnały ostrzegawcze i środki zapobiegawcze:
- Nieoczekiwane telefony dotyczące krewnych w sytuacjach awaryjnych, szczególnie te wymagające zachowania tajemnicy
- Presja, aby działać szybko bez weryfikacji informacji
- Prośby o nietypowe metody płatności (odbiór gotówki, przelewy bankowe, kryptowaluty)
- Instrukcje, aby nie mówić pracownikom banku, dlaczego wypłacasz pieniądze.
Wpływ na życie ofiar
Poza ogromnymi stratami finansowymi, oszustwa te wyrządzają głębokie szkody emocjonalne. Ofiary często odczuwają wstyd i zakłopotanie po uświadomieniu sobie, że zostały oszukane, co czasem prowadzi do ukrywania przestępstwa przed członkami rodziny.
Oszuści wykorzystują ich współczucie dla członków rodziny, potencjalne pogorszenie funkcji poznawczych i czasami brak znajomości technologii. Wiele ofiar traci oszczędności życia – pieniądze starannie gromadzone przez dekady.
Wpływ psychologiczny wykracza poza bezpośrednie ofiary. Członkowie rodzin mogą odczuwać poczucie winy, że nie chronili lepiej swoich starszych krewnych, tworząc trwałą szkodę emocjonalną w rodzinach.
Patrząc w przyszłość
Gdy organy ścigania na obu kontynentach kontynuują ściganie tych oszustów, zapobieganie pozostaje kluczowe. Kampanie edukacji publicznej, szkolenia pracowników banków i rodzinne rozmowy na temat świadomości oszustw stanowią najskuteczniejszą obronę pierwszej linii.
Sprawa przeciwko 25 obywatelom Kanady stanowi znaczące zwycięstwo, ale eksperci ostrzegają, że metoda „na wnuczka” prawdopodobnie będzie nadal ewoluować. Gdy jedna taktyka staje się dobrze znana, oszuści modyfikują swoje podejście, aby ominąć rosnącą świadomość.
Transatlantycki charakter tego oszustwa przypomina nam, że w naszym połączonym świecie taktyki przestępcze, które odnoszą sukces w jednym regionie, rzadko pozostają ograniczone. Współpraca międzynarodowa zarówno w zapobieganiu, jak i ściganiu pozostanie niezbędna, gdy pracujemy nad ochroną naszych najbardziej bezbronnych obywateli przed tymi, którzy chcieliby wykorzystać ich miłość do członków rodziny dla zysku finansowego.
Robert Nogacki, radca prawny, partner zarządzający Kancelarią Prawną Skarbiec
Pomoc prawna
Padłeś ofiarą oszustwa? skontaktuj się z nami Kancelaria Prawna Skarbiec
